ถึงสิ้นปีมีโบนัส : ก็มีคดีที่เกี่ยวกับโบนัส

โดย : สกล หาญสุทธิวารินทร์

จาก กรุงเทพธุรกิจออนไลน์

เมื่อถึงเวลาสิ้นปี นอกจากวันหยุดที่จะได้เฉลิมฉลองในโอกาสสิ้นปีและต้อนรับปีใหม่แล้ว ยังมีสิ่งหนึ่งที่พนักงาน

ลูกจ้างของผู้ประกอบธุรกิจการค้าและอุตสาหกรรมที่ได้รับค่าตอบแทนเป็นเงินเดือนหรือค่าจ้าง รวมถึงพนักงานหรือลูกจ้างของบรรดารัฐวิสาหกิจทั้งหลาย ที่ถูกเรียกขานว่า เป็นมนุษย์เงินเดือน ต่างก็รอคอยรอฟังว่าปีนี้จะได้โบนัสหรือไม่ ได้เท่าไร เป็นกี่เท่าของเงินเดือนหรือค่าจ้าง

คำว่า “โบนัส” เป็นคำทับศัพท์ภาษาอังกฤษ คือ Bonus ซึ่งมีความหมายสรุป คือ เงินที่จ่ายให้ลูกจ้างเพิ่มเติมนอกเหนือจากค่าจ้างปกติ จากการทำงานที่ก่อให้เกิดความพึงพอใจต่อนายจ้าง หรือ ที่อยู่ทำงานมายาวนาน หรือด้วยความดีที่สั่งสมมาตลอด เป็นต้น

องค์ประกอบที่สำคัญในการพิจารณาจ่ายโบนัสของผู้ประกอบการ คือ ผลประกอบการมีกำไรหรือไม่ ส่วนรายละเอียดจะจ่ายให้แก่ผู้ใดได้บ้าง จ่ายอย่างไร เป็นไปตามระเบียบหลักเกณฑ์ของผู้ประกอบการหรือรัฐวิสาหกิจแต่ละราย การจ่ายเงินโบนัสของผู้ประกอบการโดยรวม จึงอาจเป็นสิ่งบ่งชี้ถึงสภาพทางเศรษฐกิจทางอ้อมได้ทางหนึ่ง

ปี 2557 มีการสำรวจการจ่ายโบนัสในกลุ่มอุตสาหกรรมต่างๆ ในประเทศไทย จำนวนทั้งสิ้น 14 กลุ่มอุตสาหกรรม พบว่าทั้ง 14 กลุ่มอุตสาหกรรม ในปีนี้มีการจ่ายโบนัสสูงขึ้นกว่าปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะในกลุ่มอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับยานยนต์ โดย 5 อันดับแรก คือ กลุ่มอะไหล่ยนต์ มีการจ่ายโบนัสมากที่สุดถึง 8.8 เดือน และต่ำสุดอยู่ที่ 1 เดือน กลุ่มเครื่องจักร มีการจ่ายโบนัสมากที่สุดถึง 6 เดือน และต่ำสุดอยู่ที่ 2 เดือน กลุ่มยานยนต์ มีการจ่ายโบนัสมากที่สุดถึง 6 เดือน และต่ำสุดอยู่ที่ 1.25 เดือน กลุ่มปูนซีเมนต์ มีการจ่ายโบนัสมากที่สุดถึง 6 เดือน และต่ำสุดอยู่ที่ 1 เดือน กลุ่มเคมี มีการจ่ายโบนัสมากที่สุดถึง 6 เดือน และต่ำสุดอยู่ที่ 1 เดือน

สำหรับภาคอสังหาริมทรัพย์และรับเหมาก่อสร้าง ก็มีการจ่ายโบนัสไม่แพ้ปีก่อน รายใหญ่ๆ ที่มีผลประกอบการดี มีการจ่ายโบนัสตั้งแต่ 4 เดือน และสูงสุดถึง 10 เดือน ส่วนการประกอบธุรกิจอื่นๆ มีการจ่ายโบนัสเฉลี่ย 1-2 เดือน

อย่างไรก็ตาม การจ่ายเงินโบนัส ก็เป็นเหตุให้มีข้อพิพาทฟ้องร้องเป็นคดีสู้กันจนถึงศาลฎีกา ซึ่งมีคำพิพากษาศาลฎีกาที่วินิจฉัยเกี่ยวกับโบนัสที่อาจถือเป็นบรรทัดฐานได้ เช่น

โบนัส ไม่ถือเป็นส่วนหนึ่งของเงินเดือนหรือค่าจ้าง คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1528/2548 ซึ่งวินิจฉัยว่า เงินโบนัสโจทก์ได้รับเป็นประจำทุกปีโดยจำเลยจ่ายให้แก่โจทก์ปีละ 1 ครั้ง พร้อมกับเงินเดือนงวดที่ 12 ซึ่งเป็นงวดสุดท้ายของปีในเดือนธ.ค.ของแต่ละปี มิใช่แบ่งจ่ายเป็นงวดดังเช่นการจ่ายเงินเดือน และระบุการจ่ายว่าเป็นเงินโบนัส ดังนั้น เงินโบนัสไม่ใช่เงินที่จำเลยจ่ายให้แก่โจทก์เพื่อเป็นการตอบแทนการทำงานในเวลาปกติของวันทำงาน จึงมิใช่ค่าจ้างที่ต้องนำมารวมคำนวณเป็นค่าชดเชย

ผู้ที่จะได้รับโบนัสต้องอยู่ทำงานครบกำหนดเวลาที่จะจ่ายโบนัสหรือไม่ หรือได้รับเฉลี่ยตามเวลาที่ปฏิบัติงานขึ้นอยู่กับระเบียบหลักเกณฑ์ที่กำหนดไว้ เช่น คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 3755/2533 ที่วินิจฉัยว่าโจทก์ และจำเลยทำข้อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ้างว่าจำเลยจะจ่ายเงินโบนัสให้แก่พนักงานของจำเลยทุกคนในวันที่ 28 ส.ค. 2533 โดยไม่มีข้อความว่าจะจ่ายให้แก่พนักงานที่พ้นสภาพการเป็นพนักงานก่อนวันดังกล่าว ย่อมมีความหมายว่าการจ่ายเงินโบนัสของจำเลยในวันดังกล่าวนอกจากพนักงานผู้มีสิทธิได้รับเงินโบนัสต้องมีอายุการทำงานครบ 1 ปี นับแต่มีข้อตกลงเกี่ยวกับสภาพการจ้างแล้ว ยังต้องมีตัวอยู่ในวันที่มีการจ่ายเงินโบนัสด้วย เมื่อโจทก์ถูกเลิกจ้างก่อนวันที่จำเลยจะจ่ายเงินโบนัส โจทก์จึงไม่มีสิทธิได้รับเงินโบนัส

หรือคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 1792/2534 ที่วินิจฉัยว่า การที่พนักงาน ลาไปประชุมสัมมนาฝึกอบรมซึ่งไม่เกี่ยวกับกิจการของนายจ้าง ณ ต่างประเทศโดยไม่ถือเป็นวันลานั้น เท่ากับไม่ได้อยู่ปฏิบัติงานจริงๆ จึงเป็นการปฏิบัติไม่เต็มงวดการปิดบัญชีของธนาคารที่มีการจ่ายเงินโบนัส ชอบที่จะได้รับเงินโบนัสตามส่วนแห่งระยะเวลาที่ได้ปฏิบัติตามระเบียบข้อบังคับเกี่ยวกับการทำงานของนายจ้างที่กำหนดไว้

หรือคำพิพากษาศาลฎีกาที่ 71/2531 ที่วินิจฉัยว่า ประกาศเรื่องเงินโบนัสของจำเลยมีว่า พนักงานที่ถูกพักงานโดยไม่ได้รับเงินเดือน...ฯลฯ ให้ได้รับเงินรางวัลประจำปีตามส่วนเฉลี่ยแห่งระยะเวลาการทำงานในปีงบประมาณ เดิมโจทก์ไม่ได้รับเงินเดือนในระหว่างถูกสั่งพักงานต่อมาจำเลยได้ยอมรับโจทก์กลับเข้าทำงานโดยจ่ายเงินเดือนให้ร้อยละสิบห้า เมื่อศาลแรงงานกลางได้วินิจฉัยว่าโจทก์ไม่มีมลทินมัวหมอง โจทก์มีสิทธิได้รับเงินเดือนเต็มจำนวนในช่วงถูกพักงาน ดังนี้ กรณีของโจทก์จึงไม่ต้องด้วยเกณฑ์ตามประกาศดังกล่าว จะให้โจทก์ได้รับเงินโบนัสแต่เพียงตามส่วนเฉลี่ยแห่งระยะเวลาการทำงานไม่ได้

ต้องจ่ายโบนัส แม้จะไม่มีกำไรหากได้ตกลงสภาพการจ้างไว้เช่นนี้ คำพิพากษาศาลฎีกาที่ 8114 - 8868/2546 ที่วินิจฉัยว่า โจทก์ทั้งหมดและจำเลยมีการตกลงเกี่ยวกับการจ่ายเงินโบนัสให้แก่ลูกจ้างทุกปีตลอดมาจนเป็นปกติวิสัยโดยไม่ได้ยึดถือหรือคำนวณจากผลประกอบการหรือกำไรสุทธิเป็นเกณฑ์ แต่ยึดอายุงานและความขยันหมั่นเพียรไม่ขาด สาย ป่วย ลา เกินกำหนด เป็นสำคัญ จึงถือได้ว่าเป็นสภาพการจ้างที่ตกลงกันโดยปริยาย ซึ่งมีผลผูกพันโจทก์ทั้งหมดดังกล่าวและจำเลยให้ต้องปฏิบัติตาม จำเลยจะออกประกาศ ระเบียบหรือกฎเกณฑ์ใดให้ขัดหรือแย้งกับสภาพการจ้างเรื่องการจ่ายเงินโบนัสนั้นไม่ได้ เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจากลูกจ้าง เมื่อจำเลยออกประกาศเรื่องการจ่ายเงินโบนัสประจำปี 2544 ไม่เป็นคุณแก่โจทก์ทั้งหมดมากกว่าสภาพการจ้างเดิม ประกาศของจำเลยฉบับดังกล่าวจะมีผลใช้บังคับแก่โจทก์รายใดจึงขึ้นอยู่กับโจทก์รายนั้นๆ ให้ความยินยอมรับเอาเงินโบนัสตามประกาศของจำเลยหรือไม่

สิ้นปี 2557 ก็หวังว่าผู้อ่านที่เป็นมนุษย์เงินเดือนทั้งหลายและทีมงานของหนังสือพิมพ์กรุงเทพธุรกิจทุกท่านจะได้รับโบนัสประจำปี 2557 ยิ้มแย้มแจ่มใสกันอย่างถ้วนหน้า

สำนักงานบัญชี,สำนักงานสอบบัญชี,ทำบัญชี,สอบบัญชี,ที่ปรึกษา,การจัดการ,เศรษฐกิจการลงทุน