จาก โพสต์ทูเดย์
...ปวีณา สิงห์บูรณา
keb_toke@plat360.com
หลังจากที่เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว ทีมงานโลก360 องศา พาเพื่อนชาวเยอรมันคือคุณเบิร์นและคุณผู้อ่านไปท่องซาฟารีเมืองไทยกันอย่าง สนุกสนานที่ จ.พิจิตร และได้มีโอกาสเรียนรู้ รวมถึงทำกิจกรรมต่างๆ ที่ศูนย์ชัยพัฒนาการเกษตรสิรินธร ซึ่งเป็นโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ที่ทรงมีพระราชดำริให้เป็นศูนย์ถ่ายทอดความรู้ทางด้านการเกษตรแก่ชาวบ้านที่ สนใจกันอีกด้วย
สัปดาห์นี้พวกเราพาคุณเบิร์นเดินทางมาในอีกเส้นทางหนึ่งที่น่าสนใจไม่แพ้ กัน นั่นคือเส้นทางน้ำที่ในอดีตเคยเป็นการคมนาคมหลักที่คนไทยสมัยก่อนคุ้นเคย เป็นอย่างดี ทีมงานโลก 360 องศา นั่งเรือล่องลำน้ำชมทิวทัศน์สองฝั่ง โดยมีจุดหมายปลายทางอยู่ที่ “ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ” จ.ฉะเชิงเทรา ความอุดมสมบูรณ์ของสองข้างทางที่เราเห็น ทำให้แทบไม่น่าเชื่อว่า ก่อนหน้านี้พื้นที่หลายส่วนของที่นี่เป็นพื้นที่เสื่อมโทรมมาก่อน แต่ด้วยน้ำพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่ทรงพระราชทานแนวพระ ราชดำริ สนับสนุนให้เกษตรกรได้มีโอกาสเรียนรู้และเข้าใจการปรับปรุงบำรุงดินที่ เสื่อมโทรม รวมถึงวิธีการอนุรักษ์ดินและน้ำ โดยมี “กรมพัฒนาที่ดิน” เป็นหน่วยงานสำคัญในการขับเคลื่อน จนกระทั่งสามารถคืนความอุดมสมบูรณ์กลับมาสู่ผืนแผ่นดินได้อีกครั้ง นับว่าเป็นเรื่องที่น่าภาคภูมิใจที่จะอวดงานนี้แก่คุณเบิร์นแทนคนไทยทั้ง ประเทศจริงๆ
ก่อนที่เราจะเข้าไปศึกษาความเป็นมาและคุณค่าของการดำเนินโครงการศูนย์ ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ทีมงานโลก 360 องศา ได้พาคุณเบิร์นมาพักที่โฮมสเตย์ของพื้นที่บ้านเขาหินซ้อน ซึ่งเป็นบ้านของผู้ใหญ่สมชาย เรียกว่าโฮมสเตย์ที่เกาะลัด และได้รับการต้อนรับเป็นอย่างดีจากเจ้าของบ้าน โดยเฉพาะคุณเบิร์นที่ได้รับของขวัญพิเศษจากผู้ใหญ่สมชายที่ดูจะถูกใจคุณ เบิร์นมากเลยทีเดียวการเข้าพักในรูปแบบโฮมสเตย์ในครั้งนี้ นอกจากจะได้เรียนรู้วิถีชีวิตแบบไทยๆ ที่เรียบง่าย และอิ่มหนำสำราญไปกับของกินพื้นบ้านนานาชนิดแล้ว คุณลุงผู้ใหญ่ยังได้บอกกับพวกเราว่า สิ่งเหล่านี้เกิดจากการที่เรารู้จักเรียนรู้และอยู่อย่างพึ่งพิงธรรมชาติ ข้าวปลาอาหารที่อุดมสมบูรณ์ล้วนมาจากการที่เรารู้จักดูแลอนุรักษ์ทรัพยากร โดยเฉพาะน้ำและดินให้อุดมสมบูรณ์อยู่เสมอ ซึ่งในที่สุดก็จะกลับมาเกื้อกูลให้ผู้คนอยู่ดีกินดี ซึ่งเป็นผลมาจากพระราชดำริขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวที่พระองค์ดำริ ให้มีศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริในพื้นที่นี้ นั่นเอง
ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้รับการสถาปนาจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเมื่อวันที่ 8 ส.ค. 2522 ในคราวเสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดศาลพระบวรราชานุสาวรีย์ของพระบาทสมเด็จพระ ปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ อ.พนมสารคาม จ.ฉะเชิงเทรา และมีราษฎร 7 ราย ได้น้อมเกล้าฯถวายที่ดินบริเวณหมู่ 2 ต.เขาหินซ้อน อ.พนมสารคามจ.ฉะเชิงเทรา เพื่อต้องการให้สร้างพระตำหนัก ด้วยเห็นว่าพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ไปที่ไหน ก็มีพระวิริยอุตสาหะที่จะพัฒนาทำให้ทรัพยากรดินดีขึ้นเนื่องจากผืนดินในขณะ นั้นเสื่อมโทรม ไม่สามารถทำการเกษตรได้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวตรัสถามราษฎรที่น้อมเกล้าฯ ถวายที่ดินว่า ถ้าหากไม่สร้างตำหนัก แต่สร้างเป็นสถานที่ที่จะศึกษาเกี่ยวกับการเกษตรจะเอาไหม เมื่อราษฎรตอบว่ายินดี จึงพระราชทานแนวพระราชดำริด้านการอนุรักษ์และพัฒนาทรัพยากรดิน โดยมีพระราชดำรัสว่า
“...ถ้าหากว่าบอกว่าดินไม่ดี ไม่ช่วย ไม่ทำ ลงท้าย ประเทศไทยทั้งประเทศจะกลายเป็นทะเลทรายหมด...”
กรมพัฒนาที่ดินได้ทำหน้าที่เป็นหน่วยงานหลักในการประสานงานกับหน่วยงาน ต่างๆ ทั้งเริ่มทำการสำรวจดิน จำแนกการถือครองดิน วางแผนการใช้ประโยชน์ที่ดิน สำรวจสภาวะเศรษฐกิจและสังคมของเกษตรกร สาธิตวิธีการปรับปรุงดินเพื่อเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ของดินและผลผลิตของพืช วางมาตรการอนุรักษ์ดินและน้ำเพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน สาธิตและส่งเสริมการปลูกหญ้าแฝก ผลิตเมล็ดพันธุ์พืชเพื่อการอนุรักษ์ดินและบำรุงดินบริการแก่เกษตรกร พร้อมกับอบรมส่งเสริม แนะนำช่วยเหลือเกษตรกรในการอนุรักษ์ดิน ควบคู่ไปกับการบำรุงดินกระตุ้นให้เกษตรกรรู้ถึงคุณประโยชน์ของปุ๋ยหมัก และผลิตปุ๋ยหมักขึ้นใช้เอง รวมทั้งยังถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านการพัฒนาที่ดินโดยการสาธิตในพื้นที่จริงอีก ด้วย
สำหรับที่ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนฯ ก็เช่นเดียวกันกับโครงการพระราชดำริอื่นๆ คือมีการฟื้นฟูปรับปรุงดินโดยปุ๋ยหมักและปุ๋ยอินทรีย์เป็นหลัก ส่วนการใช้หญ้าแฝกเพื่อการอนุรักษ์ดินน้ำ โดยปลูกขวางความลาดชันของพื้นที่ เป็นการป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน สร้างความชุ่มชื้นและรักษาหน้าดินด้วยตะกอนที่พัดพามาติดที่โคนกอหญ้าแฝก ว่าแต่พื้นที่กว่า 1,895 ไร่ อย่างนี้พระเอกของเราต้องใช้พลังมากมายมหาศาลแน่ๆ
ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนฯ มีการสาธิตการทำเกษตรในรูปแบบต่างๆ ได้แก่ แปลงสาธิตเกษตรทฤษฎีใหม่ ซึ่งเป็นการจัดการดินและน้ำในพื้นที่ที่มีขนาดเล็ก ประมาณ 10 ไร่ เพื่อเป็นตัวอย่างให้เกษตรกรและผู้สนใจได้เข้ามาศึกษาดูงานและนำไปปรับใช้ใน พื้นที่ของตนเอง นอกจากนี้ภายในศูนย์ยังมีแปลงสาธิตทางด้านการเกษตรอีกมากมาย อาทิ แปลงรวบรวมพันธุ์ผักพื้นบ้าน แปลงไม้ผล ไม้หอมในวรรณคดี แปลงไม้ดอกไม้ประดับ แปลงผักกางมุ้ง โรงเพาะเห็ดเศรษฐกิจ แปลงปลูกผักอนามัย ทำการปลูกพืชผักชนิดต่างๆ ตลอดปี ที่สำคัญการพัฒนาด้าน
การเกษตรของที่นี่ นอกจากจะถ่ายทอดความรู้ไปยังเกษตรกรในพื้นที่แล้ว ศูนย์ยังมีสถาบันการศึกษา “วิทยาลัยเกษตรและเทคโนโลยีฉะเชิงเทรา” ซึ่งจัดการศึกษาในหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) และประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูงหลากหลายสาขา ทั้งด้านสัตว์และด้านพืช ซึ่งนับว่าเป็นการขยายผลการพัฒนาพื้นที่ไปสู่การพัฒนาบุคลากรที่เป็นอนาคต ของประเทศอีกทางหนึ่ง
เรื่องราวที่ได้เรียนรู้จากศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนในวันนี้ ทำให้เราตระหนักถึงพระวิริยอุตสาหะของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในการที่จะหาแนวทางพัฒนาผืนดินที่เสื่อมโทรมให้กลับมาอุดมสมบูรณ์ ให้ราษฎรของพระองค์ได้ใช้ประโยชน์ มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น โดยมี “กรมพัฒนาที่ดิน” เป็นแกนสำคัญในการขับเคลื่อน และยิ่งไปกว่านั้น พวกเรายังได้เรียนรู้แนวทางเกษตรทฤษฎีใหม่ ซึ่งนับเป็น “ต้นแบบ” ของวิถีชีวิตพอเพียง ที่สามารถนำปรับใช้กับผู้คนในท้องถิ่นที่แตกต่างกันได้
ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ได้สนองพระบรมราโชบายในการบริหารจัดการองค์กร ตามแนวทางที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมุ่งหวังที่จะพัฒนาให้เป็นแหล่ง อเนกประสงค์ของผู้คนในทุกด้าน โดยให้ศูนย์ทำหน้าที่เสมือน “พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติที่มีชีวิต” หรือที่เรียกว่า Living Natural Museum และเป็นศูนย์รวมการพัฒนาแบบเบ็ดเสร็จ คือ One Stop Service คือเป็นทั้งศูนย์สรรพวิทยาการ และพักผ่อนหย่อนใจไปในคราวเดียวกัน
การเดินทางอันแสนใกล้ในครั้งนี้ เป็นอีกครั้งหนึ่งที่เมื่อทบทวนการเดินทางไปในประเทศต่างๆ ตลอดหลายปีที่ผ่านมาของทีมงานโลก 360 องศาแล้ว พวกเราเกิดความรู้สึกภาคภูมิใจเหลือเกินที่ได้เกิดมาในแผ่นดินนี้ บนแผ่นดินไทย แผ่นดินแม่ของพวกเรา ภายใต้ร่มพระบารมีของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ศูนย์รวมใจของคนไทยทุกคน
