จากประชาชาติธุรกิจ

แบตเตอรี่ของเอเชีย

คนเดินตรอก

โดย...วีรพงษ์ รามางกูร


เมื่อกลางเดือนสิงหาคมปี 2553 นี้ ได้มีโอกาสให้การต้อนรับ คุณช้าง ขรรค์ชัย บุนปาน ประธานกลุ่มมติชน กับคณะราว ๆ 15 ท่าน ในฐานะประธานบริษัทน้ำงึม 2 ซึ่งจะผลิตไฟฟ้าจากเขื่อนน้ำงึม 2 ได้ประมาณ 650 เมกะวัตต์ต่อปี

คุณขรรค์ชัยกับคณะไปแวะจังหวัด หนองคายก่อน เพื่อไปนมัสการหลวงพ่อใสที่วัดโพธิ์ชัยในตัวเมืองจังหวัดหนองคาย

หลวงพ่อใสนั้นเป็นพระพุทธรูปที่พระราชธิดาของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ทรงสร้างขึ้น 3 องค์ คือ หลวงพ่อสุก หลวงพ่อใส และหลวงพ่อเสิม ซึ่งตรงกับ  รัชสมัยของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิของกรุงศรีอยุธยา ราวประมาณ 450 ปีมาแล้ว

ส่วนหลวงพ่อเสิมนั้น บัดนี้ประดิษฐานอยู่ที่พระวิหารในวัดปทุมวนาราม ก่อนนั้นประดิษฐานอยู่ที่วัดส้มเกลี้ยง หรือวัดราชผาติการาม สำหรับหลวงพ่อสุกนั้นตอนขณะเคลื่อนย้ายข้ามแม่น้ำโขง แพแตกจึงจมลงที่ปากน้ำงึม ยังกู้ขึ้นมาไม่ได้        จนบัดนี้

 

เมื่อแวะนมัสการหลวงพ่อใสแล้วคณะจึงได้ข้ามแม่น้ำโขงผ่านสะพานมิตรภาพไทย-ลาวเข้าสู่นครหลวงเวียงจันทน์ เมืองหลวงของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

วันรุ่งขึ้นคณะจึงเดินทางจากนครหลวงเวียงจันทน์ โดยทางบริษัทจัดให้เลือก 2 ทาง คือ ทางเฮลิคอปเตอร์ และทางเรือ ข้ามอ่างเก็บน้ำเหนือเขื่อนน้ำงึม 1

 

เขื่อนน้ำงึม 1 นั้นสร้างเสร็จก่อน ′การปลดปล่อย′ โดยเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำจากธนาคารโลก ไฟฟ้าส่วนใหญ่ส่งขายให้ประเทศไทย แล้วซื้อไฟฟ้าจากประเทศไทยกลับไปที่เมืองสุวรรณเขตอีกทีหนึ่ง

ทางคณะมติชนเลือกเดินทางโดยทางเรือ เพื่อชมทัศนียภาพในบริเวณอ่างเก็บน้ำของน้ำงึม 1 ซึ่งกว้างใหญ่ไพศาลสุดลูกหูลูกตา มียอดเขาโผล่ขึ้นมากลางน้ำเป็นระยะ ๆ ตลอดทาง

โครงการน้ำงึม 1 นี้ในสมัยสงครามกลางเมือง และหลัง′ปลดปล่อย′ เป็นแหล่งทำเงินตราต่างประเทศที่สำคัญ อันเดียวของประเทศลาวอยู่หลายปี

 

แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองขนานใหญ่หลัง ′การปลดปล่อย′ ความสัมพันธ์ระหว่างไทย-ลาว จะมีปัญหาทางการเมืองตามกระแสการเมืองระหว่างประเทศ หรือระหว่างฝ่ายเสรีประชาธิปไตยกับค่ายประชาธิปไตยสังคมนิยม ทางฝ่ายลาวก็ยังปฏิบัติตามสัญญาที่ทำกันไว้ เมื่อก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครองอย่างเคร่งครัดในการส่งไฟฟ้ามาขายให้การไฟฟ้าฝ่ายผลิตฯ ทางฝ่ายไทยก็ปฏิบัติตามสัญญาในการรับซื้อไฟฟ้าจากลาวอย่างเคร่งครัด

ปัญหาทางการเมืองระหว่างประเทศมิได้ทำให้การไฟฟ้าลาวกับการไฟฟ้าฝ่ายผลิตไม่ปฏิบัติตามสัญญาซื้อขายให้กันและกันแต่ประการใด

 

การพึ่งพากันระหว่างไทยกับลาวนั้นเป็นสิ่งที่ไม่มีอะไรจะทำให้เราทั้งสองประเทศขาดซึ่งกันและกันได้

สมกับคำที่ว่า ′ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศที่มั่นคงแนบแน่นนั้นต้องเป็นความสัมพันธ์ที่ตั้งอยู่บนรากฐานแห่งการมีผลประโยชน์ร่วมกัน′ ยิ่งสองประเทศนั้นมีผลประโยชน์ร่วมกันมากขึ้นเท่าใดความสัมพันธ์ระหว่างกันและกันก็ยิ่งจะมั่นคงแนบแน่นขึ้นเท่านั้น

 

สำหรับไทยนั้นเป็นประเทศคู่ค้าที่สำคัญที่สุดของลาว ในขณะเดียวกันไทยก็ยังครองความเป็นผู้ลงทุนรายใหญ่ที่สุดของลาว แม้ว่าจะเสียความเป็นแชมป์ไประยะหนึ่งเมื่อ 2-3 ปีก่อน แต่เดี๋ยวนี้ก็กลับมาเป็นประเทศที่ลงทุนในลาวมากที่สุด

เมื่อคณะเดินทางไปถึงเขื่อนน้ำงึม 2  ซึ่งจะผลิตไฟฟ้าได้ประมาณ 650 เมกะวัตต์ต่อปี ซึ่งถ้าเทียบเขื่อนที่ผลิตไฟฟ้าทั้งหมดของไทยเราแล้ว ต้องถือว่าเป็นเขื่อนที่ผลิตไฟฟ้าขนาดใหญ่ ความที่ระดับน้ำเหนือเขื่อนสูงกว่าระดับน้ำท้ายเขื่อนเป็นอันมาก น้ำจำนวนเท่ากันจึงมีพลังผลิตไฟฟ้าได้มากกว่า

 

ทางบริษัทน้ำงึม 2 ได้จัดเรือเร็วที่เพิ่ง ซื้อใหม่ไว้รับรอง โดยแล่นขึ้นไปทางเหนือเขื่อน ระดับน้ำขณะนั้นสูงกว่า 180 เมตรแล้ว น้ำเหนือเขื่อนที่มีความเขียวชอุ่มของ ป่าไม้ที่ขึ้นอยู่บนเทือกเขา ที่อุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ป่าโดยเฉพาะอย่างยิ่งหมูป่าเก้ง กวาง และอื่น ๆ น้ำที่เพิ่งเอ่อขึ้นมาใสสะอาดมองไปสะท้อนท้องฟ้าเป็นสีคราม  ลมพัดเอื่อย ๆ เย็นสบาย

ตลอดทางที่เรือแล่นขึ้นไปตามลำน้ำเหนือเขื่อน มีน้ำตกไหลซ่า เสียงดังจ๊อก ๆ โครม ๆ หลายสิบแห่ง ทำให้นึกถึงเพลงเขมรไทรโยค ซึ่งประพันธ์ขึ้นมาชมความงามของน้ำตกไทรโยค

 

ประเทศลาวนั้นมีศักยภาพทางด้านการผลิตไฟฟ้าทั้งจากพลังน้ำและถ่านหินลิกไนต์เกือบ 30,000 เมกะวัตต์ต่อปี เท่า ๆ กับไฟฟ้าที่ประเทศไทยใช้ทั้งประเทศในขณะนี้

 

น้ำที่ไหลจากเทือกเขาที่ยาวเหยียดจากเหนือจดใต้ กั้นระหว่างลาวกับเวียดนามลงผ่านลำน้ำทางเหนือของประเทศเรียกว่า ′แม่′ ตอนกลางเรียกว่า ′น้ำ′ และทางใต้ก็เรียกว่า ′เซ′ ลงมาสู่น้ำโขงออกปากน้ำทางตอนใต้ของเวียดนาม เป็นปริมาณน้ำจากประเทศลาวเสียกว่า 1 ใน 3 ของปริมาณน้ำทั้งหมดที่ไหลมาจากทิเบต จีน พม่าลงมาสู่ลาว ไทย กัมพูชา และเวียดนาม

 

ถ้าศักยภาพทั้งหมดถูกนำมาใช้แล้วส่งขายให้ประเทศเพื่อนบ้าน คือ ไทย จีน เวียดนาม และกัมพูชา ซึ่งล้วนแต่เป็นตลาดใหญ่ ลาวก็จะเป็น ′แบตเตอรี่แห่งเอเชีย′ อย่างไม่มีปัญหา ขณะเดียวกันก็เป็นแหล่งพลังงานที่สะอาดปราศจากมลพิษ

การที่ลาวจะยังคงรักษาศักยภาพของการเป็นแบตเตอรี่แห่งเอเชียได้ ทางผู้ใหญ่ของลาวทั้งในภาครัฐบาล และผู้ใหญ่ในพรรคตระหนักดีว่า ′การรักษาสิ่งแวดล้อม′ ไว้อย่างเหนียวแน่นเป็นเงื่อนไขที่สำคัญที่สุดในการจะเป็นแบตเตอรี่ของเอเชีย

 

ประชาชนที่อาศัยทำมาหากินอยู่บริเวณเหนือเขื่อนซึ่งมีไม่มาก มีประมาณ 1,000 ครัวเรือนก็ได้รับการชดใช้ค่าที่ดินอย่างเป็นธรรม ขณะเดียวกันก็มีการจัดที่อยู่อาศัยให้ใหม่ จัดระบบชลประทานและระบบไฟฟ้า ให้เป็นที่พอใจของฝ่ายปกครอง โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เจ้าแขวงและคณะกรรมการพรรคประจำแขวง

 

ประชาชนทั้ง 1,000 ครอบครัว เป็นชาว ′กัมมุ′ คนไทยเราเรียกชนเผ่านี้ว่า ′ขมุ′ ภาษากัมมุเป็นสาขาหนึ่งในกลุ่มภาษาที่เราเรียกว่า ′มอญ-แขมร์′ เช่นคำว่า ′เมือง′ เขาเรียกว่า ′กรุง′ เป็นต้น คล้าย ๆ กับ ชนเผ่า ′โซ่′ และ ′ส่วย′ ในบ้านเรา      แถว ๆ นครพนม มุกดาหาร และสกลนคร

 

น้ำงึมนั้นเป็นสาขาที่สำคัญของแม่น้ำโขงไหลพาดลงมาจากเทือกเขาที่ยาวเหยียด ภูเขาลูกที่แม่น้ำงึมก่อกำเนิดไหลลงแม่น้ำโขงในแขวงเวียงจันทน์นั้นเรียกว่า  ′ภูเขาควาย′ ระบบของแม่น้ำงึมสายเดียวสามารถสร้างเขื่อนผลิตไฟฟ้าได้ถึง 5 เขื่อน ตั้งแต่เขื่อนน้ำงึม 1 สูงขึ้นไปเรื่อย ๆ บัดนี้เขื่อนน้ำงึม 2 สร้างเสร็จแล้ว เขื่อนน้ำงึม 3 กำลังเริ่มสร้าง ต่อไปจึงเป็นน้ำงึม 4 และน้ำงึม 5 สูงขึ้นไปเรื่อย ๆ เหมือนกับเขื่อนที่มีหลายระดับกั้นแม่น้ำสายเดียวตามเทือกเขาร็อกกี้ ในมลรัฐโคโลราโด ของสหรัฐอเมริกา

 

น้ำงึมที่สามารถสร้างเขื่อนผลิตไฟฟ้าได้ 5 เขื่อนนี้ไหลผ่านป่าเขาที่ไม่ค่อยมีประชากรอาศัยอยู่มากนัก เพราะลาวเป็นประเทศที่มีประชากรไม่มากเมื่อเทียบกับพื้นที่ของประเทศ

 

อาหารเย็นมื้อนั้นได้แม่ครัวจากเวียงจันทน์มาทำอาหารลาวให้ อาหารลาวแท้ ๆ รสไม่จัด ไม่เผ็ด เปรี้ยว เค็ม เหมือนอาหารอีสานเรา อาหารเย็นวันนั้นดูเหมือนจะประกอบด้วยปลาน้ำจืดจากอ่างเก็บน้ำงึม ประกอบด้วย ลาบปลาแข้ ปิ้งไก่ลาด ต้มปลาพอน ผัดเผ็ดหมู ปิ้งปลา แกล้มกับ  ผักดอง แจ่วหมากเล็น หรือมะเขือเทศพันธุ์พื้นเมืองลูกเล็ก ๆ เป็นพวงคล้ายมะเขือพวง แล้วก็เออะหลามของหลวงพระบาง ใบแก่นชะค้าน ทางเชียงใหม่เราเรียกว่า เครือจะคร้าน เป็นไม้เลื้อยขนาดใหญ่ปลูกไม่ได้  ขึ้นเองในป่า อาหารจานเด็ดก็คือ ′แมงจรวดคั่ว′ แมงจรวดเป็นจักจั่นชนิดหนึ่ง มีรูปร่างและบินเร็วเหมือนจรวด

สิ่งที่จะขาดไม่ได้ในประเทศลาว คือ หลังอาหารจะมีรายการร้องเพลงโดยเจ้าภาพและแขก ตามด้วยรำวงโดยน้อง ๆ ที่เป็นสาวที่มาช่วยเสิร์ฟอาหาร เสิร์ฟน้ำนั่นเอง ตอนหลังจากการรับประทานอาหารก็มาเชิญแขกฝ่ายชายออกไปรำวง

 

รำวงมาตรฐานของลาวต่างกับรำวงมาตรฐานของไทย รำวงของลาวฝ่ายหญิงอยู่วงนอก ฝ่ายชายอยู่วงใน มีเพลงหลายเพลงที่มีท่ารำต่างออกไปจากท่ามาตรฐาน คือ เพลงลำ′ตั่งหวาย′ เป็นเพลงของชนเผ่าที่อยู่ในแขวงสุวรรณเขต และเพลง  สาละวันเตี้ยลง  ซึ่งรู้จักกันเป็นอย่างดีในหมู่คนไทยเรา และที่ขาดเสียมิได้คือการเต้นรำในจังหวะ ′บัดสะโลบ′ ซึ่งเป็นจังหวะพิเศษที่ลาวคิดขึ้นเอง เหมือนกับเต้นรำจังหวะตะลุงของไทยเรา

 

เคยได้รับการบอกเล่าว่า ′รำวง′ ของลาวนั้นมีบทบาทสำคัญในการทำสงครามปลดปล่อย เพราะพรรคประชาชนปฏิวัติลาวใช้รำวงเป็นเครื่องมือสำคัญในการรวมประชาชน และสร้างความสนุกสนานคลายความเคร่งเครียดในภาวะสงคราม

คืนนั้นเข้าใจว่าทุกคนหลับเป็นตาย เพราะเหน็ดเหนื่อยจากการเดินทางการดูงานในเขื่อนผลิตไฟฟ้าน้ำงึม 2 เป็นโครงการร่วมกันระหว่างการไฟฟ้าลาวกับบริษัท ช.การช่าง และบริษัทราชบุรีฯของไทยเป็นส่วนใหญ่ ผลิตอยู่ในลาว แต่ผู้ใช้ไฟฟ้าอยู่ในประเทศไทย ซึ่งโรงไฟฟ้าเกือบจะสร้างขึ้นมาใหม่ไม่ได้แล้ว แต่ความต้องการใช้ไฟฟ้ายังเพิ่มขึ้นอยู่เรื่อย ๆ

 

ประเทศลาวนั้นเคยได้รับการขนานนามว่าเป็นประเทศที่ไม่มีทางออกทางทะเล หรือ Land Locked Country แต่ปรากฏว่า ลาวอยู่ท่ามกลางตลาดใหญ่ทางเหนือ คือ จีน มีประชากร 1,300 ล้าน ทางตะวันออกติดเวียดนามมีประชากรเกือบ 80 ล้าน  ด้านตะวันตกเฉียงเหนือติดพม่า มีประชากรเกือบ 50 ล้าน ตะวันตกติดกับไทยประชากร 65 ล้าน ทางใต้ติดกับกัมพูชา ประชากรกว่า 15 ล้านเข้าไปแล้ว

 

การติดต่อค้าขายระหว่างตลาดใหญ่ ๆ เหล่านี้ต้องผ่านลาว ถ้าระบบการขนส่งทั้งทางบก ทางอากาศ ได้รับการพัฒนาเข้าสู่ระดับสากล ยุทธศาสตร์ทางเศรษฐกิจที่สำคัญอีกด้านหนึ่งนอกจากเป็นแบตเตอรี่ของเอเชียแล้ว ต้องเปลี่ยนลาวเป็น  Land Link Country  ให้ได้ในอนาคต และมีความเป็นไปได้สูงเพราะศตวรรษนี้เป็นศตวรรษของเอเชีย

คิดถึงอนาคตอันสดใสของลาวแล้วมีความสุข