บทความพิเศษ ศัลยา ประชาชาติ มติชนสุดสัปดาห์


ไม่ เพียงแต่บริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือระดับโลก อย่าง มูดีส์ อินเวสเตอร์ เซอร์วิส จะตั้งคำถามถึง ความเสียหายจากโครงการรับจำนำข้าว พร้อมผูกโยงไปถึงการลดอันดับเครดิตของไทยในอนาคต 

แต่คนไทยก็สงสัย และตั้งคำถามต่อ รัฐบาล น.ส.ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร ถึงผลดี-ผลเสีย และ ประโยชน์ที่แท้จริงของการดำเนินโครงรับจำนำข้าวเปลือก ในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา ภายใต้สโลแกนจับใจชาวนา "รับจำนำข้าวทุกเมล็ดภายในประเทศ"

ด้วยราคาสูงลิบลิ่ว ข้าวเปลือกเจ้าตันละ 15,000 บาท ข้าวเปลือกหอมมะลิตันละ 20,000 บาท 

แน่ นอนว่า ราคาข้าวเปลือกขนาดนี้เป็นราคาสูงมากกว่าความเป็นจริงของตลาดข้าวโลกพอสมควร และกำลังกลายเป็นภาระทางด้านงบประมาณของประเทศ ส่งผลกระทบไปถึงอัตราการเติยบโตทางเศรษฐกิจโดยรวม อันเนื่องมาจากการอัดฉีดเม็ดเงินลงไปเพื่อโครงการประชานิยมโครงการนี้

จาก ตัวเลขเม็ดเงินที่ใช้ในโครงการรับจำนำ 3 ครอป (3 รอบการผลิต) ที่ผ่านมา กล่าวคือ โครงการรับจำนำข้าวเปลือกปี 2554/55 โครงการรับจำนำข้าวนาปรังปี 2555 และ โครงการรับจำนำข้าวเปลือกปี 2555/56 คาดว่าจะถูกใช้ไปแล้วมากกว่า 661,000 ล้านบาท 

โดยมีข้าวจากชาวนาทั่วประเทศไหลรวมเข้ามาเป็นข้าว ในสต๊อกรัฐบาลระหว่าง 39.5-40 ล้านตันข้าวเปลือก หรือราว 25 ล้านตันข้าวสารและปลายข้าว 

ทว่า มีการขายข้าวและคืนเงินกลับสู่รัฐบาลเพียง 120,000 ล้านบาท มากกว่า 90% เป็นการขายผ่านวิธีการแบบรัฐต่อรัฐ หรือ G to G แต่ไม่สามารถอธิบายได้ว่า ขายให้กับรัฐบาลประเทศใด จำนวนเท่าไหร่ และราคาเท่าใด โดยอ้างว่า "เป็นความลับ บอกใครไม่ได้" 

ประโยคนี้เองที่กำลังจะกลายเป็นเชือกมัดคอ นายบุญทรง เตริยาภิรมย์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพาณิชย์ เจ้าของอมตะวาจาดังกล่าว



การ ระบายข้าวในสต๊อกรัฐบาล ได้ถูกปิดเป็นความลับดำมืด ไม่มีใครรู้กำไร-ขาดทุน รวมถึงภาคเอกชน โดยเฉพาะผู้ส่งออกข้าว ซึ่งส่วนใหญ่เข้าไม่ถึงข้าวในสต๊อกรัฐบาล พากันออกมาตั้งข้อสังเกตถึงปริมาณส่งออกข้าวไทยที่หดหายไป ราคาส่งออก ปริมาณข้าวหมุนเวียนในตลาด และพฤติกรรมของผู้ส่งออกข้าวบางรายที่แสดงตนเป็น "นายหน้า" เร่ขายข้าวในสต๊อกรัฐบาลกันอย่างเอิกเกริก

เกิดเสียงวิพากษ์วิจารณ์ถึงเกิดความไม่ชอบมาพากลในโครงการรับจำนำข้าว

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผลการดำเนินโครงการที่ผ่านมาถึง 2 ครอปยังไม่สามารถแสดงต่อสาธารณชน อีกทั้งไม่เคยมีการรายงาน ครม. ให้ทราบ

ล่า สุด จึงเกิดกระบวนการ "ปูด" ตัวเลขการรายงานของคณะอนุกรรมการปิดบัญชีโครงการรับจำนำสินเกษตร ชุดที่มี นางสาวสุภา ปิยจิตติ รองปลัดกระทรวงการคลัง เป็นประธาน ว่า ณ วันที่ 31 มกราคม 2556 คณะอนุกรรมการ คำนวณการขาดทุนจากการระบายสต๊อกสินค้าเกษตรโดยเฉพาะอย่างยิ่ง สต๊อกข้าว ถึง 260,000 ล้านบาท

แน่นอน ตัวเลขผลการขาดทุนสูงมโหฬารขนาดนั้น ย่อมเป็นสิ่งที่รัฐบาลโดยเฉพาะอย่างยิ่ง นายบุญทรง เตริยาภิรมย์ รัฐมนตรีผู้รับผิดชอบโครงการนี้ "รับ" ใน "ความจริง" ที่เกิดขึ้นไม่ได้ 

แถมความจริงนั้นยังเป็นชุดความจริงที่ออกมาจาก คณะอนุกรรมการ ที่รัฐบาลเป็นผู้ตั้งขึ้นมากับมือเองอีกด้วย



สถานการณ์ ของ นายบุญทรง และคณะข้าราชการกระทรวงพาณิชย์ ซึ่งถูกผลักให้ลงเรือลำเดียวกัน จึงเต็มไปด้วยความอึดอัด ทำได้เพียงออกมายืนกราน "ปฏิเสธ" ผลการตรวจบัญชีของคณะอนุกรรมการชุดดังกล่าว พร้อมกับกล่าวหาว่า ใช้ตัวเลขที่ "ยกเมฆ" เพื่อหวังผลทางการเมือง

ก่อนจะสรุปให้เหตุผลแบบห้วนๆ ว่า การปิดบัญชีโครงการรับจำนำข้าว ยังไม่สามารถทำได้ จนกว่าจะมีการระบายข้าวในสต๊อกออกไปจนหมด

แน่ นอน พิจารณาตามเหตุผลแบบนี้ จะต้องใช้เวลาไม่ต่ำกว่า 3 ปี ในการปิดบัญชีได้ พร้อมกับย้ำความเชื่อส่วนตัวที่ไม่มีเหตุผลรองรับเช่นกันว่า โครงการจำนำข้าวของรัฐบาลน่าจะขาดทุนแค่ประมาณ 80,000-90,000 ล้านบาท หรือไม่เกินไปกว่าโครงการประกันราคาข้าวของ พรรคประชาธิปัตย์ ในอดีต 

ใน อีกมุมหนึ่งของความพยายามที่จะ "ชี้แจง" ดูเหมือนจะเป็นการยอมรับอย่างเป็นทางการเป็นครั้งแรกของรัฐบาล ว่า ผลการดำเนินโครงการรับจำนำนั้น ขาดทุนแน่นอน

แต่เป็นการขาดทุนที่ "ชาวนา" เป็นฝ่ายได้ประโยชน์ ช่วยทำให้รายได้ของชาวนาเพิ่มขึ้น 83,000 ล้านบาท และมีเงินหมุนเวียนทำให้ระบบเศรษฐกิจขยายตัวเพิ่มขึ้น 0.5-1% ในปี 2555 ที่ผ่านมา

คำแถลงข่าวแบบนี้ นอกจากจะไม่สร้างความกระจ่างให้เกิดแก่สาธารณชนแล้ว ยังสะท้อนให้เห็นถึงความหละหลวมของการบริหารจัดการโครงการรับจำนำข้าวด้วย 



ยัง มีผลสะท้อนทางการเมืองตามมาอย่างหนักหน่วงด้วยเช่นกัน การขาดทุนโครงการนำไปสู่การ "โยน" ความรับผิดชอบของคนในรัฐบาลและพรรคเพื่อไทย จนสุดท้ายมาตกหนักอยู่กับ "นายบุญทรง" ที่ถูกดันออกมาอยู่แถวหน้าให้เผชิญกับผลการขาดทุนในครั้งนี้

ใน ขณะที่ทุกคนกำลังรอผลการแถลงการขาดทุนอย่างเป็นทางการของรัฐบาล ก็มีชุดข้อมูลจากผู้ส่งออกข้าวที่เข้าไม่ถึงข้าวในสต๊อกรัฐบาลออกมา ว่า ถ้าคำนวณตามต้นทุนการรับจำนำข้าวเปลือกเจ้า 1 ตัน ราคารับจำนำตันละ 15,000 บาท เมื่อนำมาสีแปรเป็นข้าวสารจะมีราคา 24,000 บาท โดยข้าวเปลือก 1 ตันหรือ 1,000 ก.ก.ได้ข้าวสาร 600 ก.ก. 

ฉะนั้น การรับจำนำข้าวเปลือก 40 ล้านตันของรัฐบาล จะคิดเป็นข้าวสาร (40 ล้านตัน X 1,000 ก.ก. ได้เป็น ก.ก. แล้วนำมาคำนวณเปลี่ยนสัดส่วนเป็นข้าวสาร) ประมาณ 24-25 ล้านตัน X 15,000 บาท จะเป็นต้นทุนข้าวเปลือก 375,000 ล้านบาท

หรือหากคิดเป็นต้นทุนแบบข้าวสารประมาณ 600,000 ล้านบาท

เมื่อ นำมารวมกับกับค่าใช้จ่าย แบ่งเป็น ค่าใช้จ่ายครั้งเดียวคือ ค่าจ้างผู้ตรวจสอบคุณภาพข้าว 16 บาท/ตัน จ่ายครั้งเดียว, ค่าจ้างกรรมกร 30 บาทรวมเป็น 46 บาท และ ค่าใช้จ่ายรายเดือน แยกเป็น ค่าเช่าเดือนละ 20 บาท/ตัน หรือปีละ 240 บาท/ปี ค่าจ้างรมยาเดือนละ 6 บาท/ตัน หรือปีละ 72 บาท และ ค่าเบี้ยประกันน้ำท่วมอีก 1,700-1,800 บาท/ปี รวมเป็น 2,012-2,112 บาท/ตัน 

ดังนั้น หากเก็บข้าวสาร 25 ล้านตันไว้เป็นเวลา 1 ปี จะมีค่าใช้จ่ายที่จ่ายครั้งเดียว 1,150 ล้านบาท และค่าใช้จ่ายรายเดือนอีก 52,850 ล้านบาท รวมค่าใช้จ่าย 54,000 ล้านบาท เมื่อรวมกับต้นทุนข้าวสาร 600,000 ล้านบาท ก็จะเป็นเงินที่ใช้จ่ายไปประมาณ 654,000 ล้านบาท

เท่ากับว่า "ต้นทุน" ข้าวของรัฐบาลจะเพิ่มขึ้นเป็นตันละ 26,160 บาท

หากขายข้าวได้ต่ำกว่าราคานี้ แปลว่ารัฐบาลจะขาดทุนแน่นอน แต่จะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับราคาข้าวที่รัฐบาลขายได้ 

และ หากเก็บข้าวไว้นานกว่า 1 ปี นอกจากค่าใช้จ่ายจะเพิ่มขึ้นแล้ว มูลค่าของข้าวจะต่ำลงเพราะ การเก็บรักษาข้าว ซึ่งเป็นสินค้าเกษตรย่อมจะมี ความเสื่อม ดังนั้น จึงจำเป็นต้องหักค่าความเสื่อมอีก

หากหักไปปีละ 10% จากต้นทุนข้าวสาร 600,000 ล้านบาท จะเหลือมูลค่าข้าวอยู่เพียง 540,000 ล้านบาท แต่มีค่าบริหารจัดการเท่าเดิม



อย่าง ไรก็ตาม กระทรวงพาณิชย์ ยืนยันมาโดยตลอด ว่าได้คืนเงินจากการระบายข้าวในสต๊อกรัฐบาล คืนกลับไปให้ ธ.ก.ส. แล้ว 120,000 ล้านบาท แต่ไม่ยอมแจ้งปริมาณข้าวสารที่ถูกระบายขายออกไป บอกเพียงว่า เป็นการขายข้าวแบบ G to G จำนวน 7.328 ล้านตัน 

คำนวณ ง่ายๆ หากรัฐบาลส่งมอบข้าวครบตามจำนวนดังกล่าว จะมีราคาขาย G to G เฉลี่ยอยู่ที่ตันละ 16,400 บาท เท่ากับขาดทุนตันละเกือบ 10,000 บาท 

เฉพาะขายข้าวแบบ G to G ตามตัวเลขที่ปรากฏไป 7.328 ล้านตัน จึงมีผลการขาดทุนไม่ต่ำกว่า 70,000 กว่าล้านบาท 

แต่ การขายข้าวไม่หมดเพียงแค่นี้ เนื่องจากมีข้าวในสต๊อกรัฐบาลเหลืออยู่ในโกดังขององค์การคลังสินค้า (อคส.) ถึง 17-18 ล้านตัน ดังนั้น ฤหากขายข้าวในสต๊อกคงเหลือทั้งหมดไปในราคาเฉลี่ย 16,000 บาท/ตัน เท่ากับว่า รัฐบาลจะขาดทุนถึง 163,000 ล้านบาท 

และ ยังมีข้าวบางล็อตที่ อคส. แจ้งว่ามีการขายไปแบบราคามิตรภาพประมาณตันละ 10,000 บาท ก็จะยิ่งทำให้ยอดขาดทุนโครงการนี้เพิ่มขึ้นมากกว่า 256,000 ล้านบาท

ผลคำนวณแบบคร่าวๆ เช่นนี้จึงแสดงให้เห็นว่า โดยไม่จำเป็นต้องรอปิดบัญชี ก็มีข้อมูลฟ้องอยู่ในระดับหนึ่งแล้วว่า รัฐบาลจะขาดทุนเกินกว่า 80,000-90,000 ล้านบาท ตามการกล่าวอ้างของ นายบุญทรง แน่นอน 

และนี่คือคำเฉลย หรือคำตอบที่ไม่ว่ารัฐบาลจะหลีกเลี่ยง บ่ายเบี่ยงอย่างไร ความจริงจากโครงการจำนำข้าว ก็จะยังคงเป็นบาดแผลและจุดเปราะบางทั้งในด้านการบริหาร และผลกระทบด้านการเมืองที่จะตามมาอย่างแน่นอน