การปฏิรูปการเรียนรู้และความคิดจิตใจของคน

โดย : รศ.วิทยากร เชียงกูล

จาก กรุงเทพธุรกิจออนไลน์

นักจิตวิทยา Mihaly Csikszentmihalyi ชื่อ The Evolving Self (ตัวตนที่กำลังวิวัฒนาการไป) ผู้เขียนหนังสือเชิงสังคมศาสตร์และจิตวิทยาสังคม

มองปัญหาจิตวิทยาของมนุษย์ในเชิงวิวัฒนาการว่า มนุษย์ถูกกำหนดหรือมีอิทธิพลโดย 3 ปัจจัย คือ ยีน (หน่วยพันธุกรรม) วัฒนธรรม และความเป็นตัวตนของเรา (Self)

ยีนที่เราได้รับสืบทอดมาจากบรรพบุรุษของเรานั้น มีหน้าที่สำคัญเพื่อการอยู่รอดและเผยแพร่เผ่าพันธุ์ ดังนั้น สิ่งที่เรียกว่าสัญชาตญาณในการเอาตัวเองและเผ่าพันธุ์ลูกหลานของเราให้รอด จึงสืบทอดกันต่อมา สิ่งนี้เคยได้ผลดีในยุคโบราณ แต่การแข่งขันแบบตัวใครตัวมัน กลุ่มใครกลุ่มมัน เริ่มมีปัญหาในสังคมมนุษย์ยุคใหม่ ที่มีคนมากขึ้น บริโภคมากขึ้น มีอาวุธที่มีอานุภาพ ทรัพยากรน้อยลง ระบบนิเวศถูกทำลายมากขึ้น มนุษย์สมัยใหม่ต้องเรียนรู้จักร่วมมือแบ่งปันกันอย่างเป็นธรรมและอย่างสันติมากขึ้น จึงจะอยู่รอดร่วมกันได้ในโลกปัจจุบันและอนาคตได้

มนุษย์พัฒนาความคิดจิตใจ การเรียนรู้ การพัฒนาวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีได้มากกว่าสัตว์อื่นๆ มนุษย์จึงไม่ได้ถูกกำหนดโดยยีนหรือสัญชาตญาณล้วนๆ เท่านั้น วัฒนธรรมมนุษย์ได้วิวัฒนาการเพื่อความอยู่รอดด้วยเช่นกัน แต่วัฒนธรรมของมนุษย์ที่เคยช่วยให้มนุษย์พัฒนาความก้าวหน้าได้มากกว่าสัตว์อื่นก็กำลังมีปัญหา ในสังคมยุคปัจจุบันที่มนุษย์ต่างกลุ่มต่างคนต้องแข่งขันแย่งชิงทรัพยากรกันอย่างดุเดือดและซับซ้อนเพิ่มขึ้น

เรื่อง Self (ตัวตน) เกิดจากมนุษย์ไม่ได้ต้องการทางวัตถุเพื่อการอยู่รอดและการสนองความพอใจทางกายภาพเท่านั้น ความต้องการทางจิตใจ ที่จะเข้าใจ พอใจในชีวิต ได้รับการยอมรับ ได้ปกป้องความรู้สึกที่ดีในจิตใจ มีชีวิตที่มีความหมาย ฯลฯ ด้วย การพึ่งความเป็นตัวตน (Self) ของมนุษย์มีปัญหาหรือกลายเป็นภาพมายาสำหรับโลกยุคปัจจุบันที่มนุษย์ต้องอยู่ในสังคมขนาดใหญ่ มีการแข่งขันและร่วมมือกันอย่างซับซ้อน รวมทั้งต้องเผชิญกับปัญหา และกระทบจากภายนอกที่เพิ่มขึ้นอย่างมากด้วย

ผู้เขียนเสนอว่า มนุษย์ยุคปัจจุบันต้องเรียนรู้จักที่มาและข้อจำกัดของปัจจัยทั้ง 3 ที่มีอิทธิพลต่อความคิดจิตใจและการดำเนินชีวิตของมนุษย์เรา เป็นการสร้างภาพมายา ที่ทำให้เรามุ่งแข่งขันเพื่อตัวเองและลูกหลานโดยไม่เข้าใจโลกที่เป็นอยู่อย่างแท้จริงว่าโลกต้องการความร่วมมือและการอยู่ร่วมกันอย่างสมดุล เราจะต้องเรียนรู้ที่จะสร้างความเข้าใจและจิตสำนึกใหม่ที่จะเรียนรู้การใช้ชีวิตอย่างมีความสุขความพอใจในระดับพอเพียง โดยไม่เน้นการแข่งขันการหาเงิน ที่เป็นการเอาเปรียบทั้งเพื่อนมนุษย์และธรรมชาติสิ่งแวดล้อม จนทำให้โลกเกิดปัญหาวิกฤติระบบนิเวศที่จะเป็นหายนะสำหรับมนุษย์ทั้งโลกได้

ปัจจุบันมีมนุษย์บางคนที่วิวัฒนาการก้าวข้ามข้อจำกัดของปัจจัยทั้ง 3 และหาทางอยู่อย่างประสานกลมกลืนกับโลกธรรมชาติที่เป็นจริงได้อย่างมีความสุข ความพอใจ มีชีวิตที่มีความหมาย มากกว่าเพื่อตัวเองและลูกหลานของตัวเอง แต่พวกเขาเป็นคนส่วนน้อยมาก ดังนั้น เราจะต้องช่วยกันทำให้มนุษย์ส่วนใหญ่ได้ตระหนักได้เรียนรู้สิ่งเหล่านี้ ด้วยการจัดตั้งเป็นกลุ่มเพื่อนเพื่อการวิวัฒนาการไปสู่สังคมดี ศึกษาและเผยแพร่ปัญหาชีวิตและสังคมอย่างเชื่อมโยงเป็นระบบองค์รวม ว่าทุกอย่างสัมพันธ์กับการกระทำของเรา และมีผลกระทบต่อระบบสังคม ระบบนิเวศทั้งหมด เราจะต้องขยายเครือข่ายคนที่ตื่นรู้เพื่อช่วยชี้ให้มนุษย์วิวัฒนาการไปในทางที่ดีขึ้น แทนที่จะมุ่งแต่การแข่งขันทางวัตถุ การบริโภคแบบตัวใครตัวมัน ที่จะนำไปสู่หายนะ

ประเทศไทยซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโลก อยู่ในสภาพที่มนุษย์ต่างกลุ่มต่างกำลังมีแก่งแย่งแข่งขันเอาเปรียบกันทั้งมนุษย์และธรรมชาติมาก และต้องการความคิดความรู้ใหม่ในการจะก้าวข้ามกรอบคิดและการตัดสินใจดำเนินชีวิตแบบมุ่งประโยชน์ระยะสั้นของตัวเองและพวกพ้องกลุ่มย่อย ไปสู่การแสวงหาความรู้และทางแก้ไขปัญหาของชีวิตและสังคมที่เป็นจริงและเป็นประโยชน์สำหรับคนส่วนใหญ่ในระยะยาว

การที่คนไทยจำนวนมากยังยึดติดอยู่ในสัญชาตญาณ วัฒนธรรม และตัวตน ที่ยึดผลประโยชน์ระยะสั้นของตนเองและพรรคพวก คือตัวปัญหาที่สำคัญ โดยเฉพาะเมื่อชนชั้นนำกลุ่มหนึ่งที่ทั้งยึดตัวเอง ทั้งฉลาดในการหาประโยชน์ให้กับตัวเอง สามารถหาเสียงให้คนนิยมชมชอบจนได้เป็นรัฐบาล พอเป็นรัฐบาลก็ใช้กลไกอำนาจรัฐและเครื่องมือต่างๆ (ทั้งทุน สื่อการโฆษณาประชาสัมพันธ์ การให้การศึกษา ฯลฯ) ในการขยายอิทธิพลและทุจริตฉ้อฉล ทั้งเพื่อผลประโยชน์และอำนาจ และยังทำให้ประชาชนรวมทั้งนักวิชาการบางส่วนเชื่อในการนำของพวกเขาได้

โลกที่เป็นจริงคือ ชนชั้นนำกลุ่มนี้ได้ถลุงใช้งบประมาณ ทรัพยากร สภาพแวดล้อม เพื่อประโยชน์ของตัวเอง รวมทั้งเพื่อการหาเสียงรักษาฐานอำนาจของตัวเอง อย่างทำให้ประเทศชาติต้องขาดทุน เป็นหนี้ในระยะยาว ทรัพยากรธรรมชาติ ระบบเศรษฐกิจสังคมถูกทำลายจนขาดความสมดุลและจะเสียหายในระยะยาวอย่างมาก ตัวอย่างเช่น โครงการจำนำข้าว รัฐรับซื้อข้าวราคาสูงกว่าตลาด 40% นอกจากจะขาดทุนมาก มีการโกงกันมากแล้ว ทำให้ระบบการผลิต การส่งข้าวไปขายในต่างประเทศเสียหายทั้งระบบ

ระบอบทักษิณยังทำให้เกิดการแตกแยกอย่างรุนแรงในสังคม การสร้างวัฒนธรรมความเชื่อใหม่ที่เห็นว่าประโยชน์ทางวัตถุสำคัญกว่าหลักการทางจริยธรรม ศีลธรรม ซึ่งเป็นวัฒนธรรมความเชื่อที่จะทำลายล้างให้สังคมไทยที่พัฒนาได้ช้า เพราะปัญหาโครงสร้างเศรษฐกิจสังคมแบบชนชั้นนำส่วนน้อยมีอำนาจความมั่งคั่งสูงกว่าคนส่วนใหญ่มากอยู่แล้ว ยิ่งล้าหลังตกต่ำลงไปอีก

ทางออกคือ ต้องทำให้คนเห็นความเลวร้ายของระบอบทักษิณและปฏิเสธระบอบนี้มากขึ้น เพื่อที่จะหาทางปฏิรูปประเทศไทยให้มีรัฐบาลที่โปร่งใสบริหารประเทศเพื่อประโยชน์คนส่วนใหญ่ในระยะยาว อย่างเป็นธรรม มีประสิทธิภาพเพื่อส่วนรวม และพัฒนาอย่างยั่งยืน (ลดการทำลายระบบนิเวศและสังคมวัฒนธรรมลง)

สำนักงานบัญชี,สำนักงานสอบบัญชี,ทำบัญชี,สอบบัญชี,ที่ปรึกษา,การจัดการ,เศรษฐกิจการลงทุน